چکيده
در اشاره ي آيات قرآن و روايات، انسان موجودي است مرکب از جسم و روح که داراي دو نوع آفرينش است:
1. خلقت از خاک که اولين موجود (حضرت آدم عليه السلام) با آن ساخته شده؛ 2. خلقت انسان هايي از نسل او به وسيله ي نطفه. پس در آغاز خداوند نوع انسان اوليه را خلق کرد و سپس نسل وي را از نطفه همان انسان قرار داد. تا بدين سان، مراحل حيات آدمي پس از خلق ادامه يابد. اين بيان، جوابي است ديني در رد عقايد داروين و کساني که اجداد انسان اوليه را موجودات تک سلولي و يا از نسل ميمون مي پندارند.
انسان پس از خلقت، با توجه به فطرت اجتماعي وي، مدتي را در اين دنيا سپري کرده و پس از آن در اثر مرگ، روح او از اين ديار به ديار ديگري به نام «برزخ» که «عالم مثال» نام دارد و انسان ها در آنجا يا متنعم هستند و يا معذب، کوچ مي کند و در آنجا به حيات خود ادامه مي دهد؛ زيرا اصالت انسان به روح اوست و روح مجرد تنها نحوه ي ارتباطي با بدن دارد که با فرارسيدن مرگ اين ارتباط قطع مي شود. با برپايي معاد در جريان سير حيات، علاوه بر روح، جسم انسان نيز مؤاخذه مي شود.
کليد واژه ها: انسان، آفرينش، روح، برزخ، قيامت.

مقدمه
خدا، انسان و جهان سه محور اساسي انديشه بشري اند که در طول تاريخ و در همه ي جوامع، پرسش هاي مهم و اساسي درباره شان مطرح بوده و تمام تلاش هاي فکري بشر متوجه يافتن پاسخ هاي درست و مناسب براي پرسش هاي مربوط به آنهاست. در تعاليم اديان آسماني و به ويژه دين اسلام، پس از مسئله ي «خدا»، محوري ترين موضوع پرداختن به مسئله ي «انسان» است؛ زيرا آفرينش جهان، ارسال رسل و وحي الهي براي رسيدن او به سعادت نهايي اش صورت گرفته است.
تبيين احکام اجتماعي اسلامي نيز با شناخت انسان، شناخت مبدأ و معاد، ارتباط مستقيمي دارد. اگر در اين بحث - يعني «شناخت انسان» به اين نتيجه رسيديم که زندگي انسان پوچ و بي هدف است، در اين صورت، آفرينش، حيات آدمي، معاد و برزخ بي معنا و بيهوده خواهد نمود و سخن گفتن از آن سودبخش نيست. اما اگر انسان را موجودي هدفدار و زندگي او را داراي معنا بدانيم، در اين صورت، زندگي او داراي ارزش و جايگاهي منطقي است.
با توجه به اهميت موضوع در جهت شناخت انسان، تلاش بر آن است تا ديدگاه علامه طباطبائي درباره ي بخشي از معارف مربوط به انسان و مسائل محوري آن، از جمله نحوه ي آفرينش انسان، زندگي اجتماعي، مرگ و منازل پس از مرگ همانند برزخ و قيامت، به روش توصيفي در مراجعه به آثار ارزشمند ايشان بيان شود. اين مفسر بزرگ در تفسير الميزان و سه رساله به نام هاي الانسان قبل الدنيا، الانسان في الدنيا، و الانسان بعد الدنيا، عمده نظريات خود را درباره ي اين موضوع ارائه نموده اند.

تعريف «انسان»
کلمه ي «انسان» در 63 آيه از قرآن ذکر شده، و سوره اي نيز به اين نام (انسان) بر پيامبر صلي الله عليه و آله نازل شده است. «انسان» واژه اي عربي و اسم جنس عام است که براي مذکر و مؤنث، و جمع و مفرد يکسان به کار مي رود. «انس» (به ضمه) در مقابل «جن» به معناي اهلي، خوگيرنده و مأنوس است.(1)
در آثار علامه طباطبائي، تعريفي لغوي و اصطلاحي از واژه ي «انسان» ارائه نشده است، اما مي توان حدس زد که با توجه به روشن بودن واژه و ماهيت «انسان»، نيازي به بيان تعريف لغوي و اصطلاحي نيست، بلکه آنچه اهميت دارد نحوه ي خلقت، ابعاد وجودي، سرشت انسان حيات پس از مرگ او، و مباحث مهم ديگري است که در اين زمينه، نياز به توضيح و تعريف دارد. از اين رو، ايشان در ذيل آيات و موضوعات مرتبط با انسان، بدان مباحث پرداخته اند.

آفرينش انسان در نظام هستي
خداوند در سوره ي «الرحمن» از ميان همه ي مخلوقات، نخست خلقت انسان را يادآوري و بدان اشاره کرده است. دليل اين توجه جايگاه و اهميتي است که انسان در مقايسه با ساير مخلوقات دارد. انسان با يکي از عجيب ترين مخلوقات است و يا از تمامي مخلوقات عجيب تر. البته عجيب تر بودن او وقتي روشن مي شود که خلقت او را با خلقت ساير مخلوقات مقايسه کنيم و در طريق کمالي که براي او ترسيم کرده اند، دقت لازم به عمل آوريم؛ طريق کمالي که از باطنش شروع و به ظاهرش منتهي مي شود، از دنيايش آغاز و به آخرتش ختم مي گردد.(2)
اگرچه قرآن کريم به طور صريح، متعرض اين نشده که پيدايش انسان در زمين، منحصر در همين دوره ي حاضر است که ما در آن قرار داريم و يا دوره هاي متعددي داشته و دوره ي ما انسان هاي کنوني آخرين ادوار آن است، ولي ظاهرا از بعضي روايات و آيات استفاده مي شود که پيش از خلقت آدم ابوالبشر عليه السلام انسان هايي (موجوداتي) در زمين زندگي مي کرده اند.(3)
از طرفي، درباره ي ساحت هاي وجودي انسان ديدگاه هاي متفاوتي وجود دارد. برخي انسان را تک ساحتي و منحصر در «جسم» دانسته و وجود او را از روح و نفس عاري مي دانند.(4) برخي ديگر تنها ساحت «روح» را در انسان اصل مي دانند. اما اسلام نگاهي کاملا متفاوت به آفرينش انسان دارد و معتقد است: خداوند علاوه بر خلق جسم انسان، ساحت ديگري به نام روح در وجود انسان قرار داده است.
با توجه به اراده ي حق تعالي در آفرينش انسان، بسياري از آيات قرآن کريم و روايات به نوع خلقت انسان و مراحل آن اشاره دارند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: